Psalm 1

Gehouden op 9 juni 2024 19.00 uur in Onderdendam

P 24: 1, 2, 3

Stil gebed, votum en groet

P 92:3 en 7

Geloofsbelijdenis

G 135 (B38)

Gebed

Vanavond beginnen we aan een serie over de Psalmen. Het is de bedoeling om de komende tijd afwisselend een Psalm en een gedeelte uit de geloofsleer aan de orde te stellen. Vanavond lezen we Psalm 1.

Voor we gaan lezen, eerst wat uitleg.

Je kunt de Psalmen als losse liederen zingen en lezen. Maar de Psalmen zoals ze ons zijn overgeleverd, vormen niet zomaar een losse hoop liederen. Ze zijn in de loop van de tijd verzameld en enigszins op thema geordend in vijf afdelingen, die min of meer ook de geschiedenis van Israel weerspiegelen.

1-41              Confrontatie: vestiging van het koningschap van David door strijd heen

42-72            Communicatie: het koningschap is er, en nu wordt er vooral met de vijanden gesproken

73-89            Verwoesting door de vijanden

90-106          Rijping, verwerking

107-150        Voltooiing

Je kunt zeggen dat de Psalmen in hun geheel het Oude Testament weergeven, of aan de orde stellen, maar dan op een persoonlijke manier. Het is de gelovige stem die het geheel van Gods werken verwoordt en erop antwoordt.

Psalm 1 en Psalm 2 zijn samen de inleiding op het geheel. In deze Psalmen worden de belangrijke thema’s van de Psalmen aangereikt. Psalm 1 gaat over Gods wet en Psalm 2 gaat over Gods gezalfde. Twee onderwerpen die steeds door de Psalmen heen een rol spelen.

Psalm 1 is een beetje afwijkend, omdat God in deze Psalmen niet rechtstreeks wordt aangeroepen en er ook niet iemand rechtstreeks wordt aangesproken. Straks onder het lezen moet je daar maar op letten. Het komt wel vaker voor bij de Psalmen, maar het is niet algemeen gangbaar. Psalm 2 is ook geen gebed tot God, maar daar worden de   vijanden, die in deze Psalm min of meer statisch worden omschreven opgeroepen om zich tot God te keren. Het gaat bij Psalm 1 over een leerdicht. Daarom heeft deze dienst ook wat het karakter van een leerdienst.

Psalm 1 & Lk 4:1-12

P 1

Na de Preek P 119:1, 2, 3

Gemeente van onze Heer Jezus Christus,

Achter ons huis in Amersfoort staat een fruitboom – oude boom, tweede seizoen goed gedragen, daarna eigenlijk niets meer. Te droge zomers? Teveel planten en struiken op 81m2?

Ik moest er aan denken bij het lezen van Psalm 1, waar in vers 3, min of meer het centrum van de Psalm, een prachtige fruitboom geschilderd wordt die steeds weer zijn vruchten geeft.

Om een dergelijk leven gaat het in Psalm 1. Er klinkt geen directe oproep om in dit spoor te gaan, maar het is zonneklaar dat dit de manier van leven is die wijs is. Laten we proberen dat spoor ons eigen te maken, of dat opnieuw te vinden..

Vers 1 gebruikt het woord ‘gezegend’ om die gezonde frisse situatie aan te geven. Een mooi woord. Er zijn twee woorden in het Hebreeuws die we kunnen vertalen met gezegend:

·       Het eerste is ‘barach’. Dan gaat het om een zegen die God je aan laat zeggen door een priester, een zegen die je opgelegd krijgt. Iets wat van buiten af bij je komt.

·       Een ander woord dat we met gezegend vertalen is ‘asjeree’. Daar zit de lading in dat er door je manier van leven iets goeds ontstaat bij je. Het hangt meer af van de keuzes die je maakt. Voor het eerste hoef je niets te doen, dat ontvang je. Voor het tweede wel.

Hier gaat het om die tweede manier van gezegend zijn: het gaat om zegen en geluk, die groeien uit een bepaalde manier van leven.

De Psalm schetst met een ongelijke parallel twee manieren om te leven. De ene kant wordt geschetst met het volgen van verkeerde voorbeelden, het andere met het hebben van een echt goede inhoud. Het is niet zo dat aan de goede kant voorbeelden er niet toe doen, maar op deze manier onderstreept de Psalm het inhoudelijk lege van het kwaad. Er zijn daar eigenlijk geen inhoudelijke bronnen voor. Steeds wanneer je analyseert wat de argumenten en de kwaliteit is van de inhoud van dwaalsporen kom je op iets uit wat uiteindelijk niet waar is.

Het spoor dat niet leidt tot een gezegend leven heeft nog een eigen accent. Het wordt omschreven als steeds verder vastraken in. Het gaat immers om wandelen, staan, zitten:

-        wandelen in de raad van de goddelozen. De bedoeling is natuurlijk: kijk uit dat je niet het voorbeeld, de adviezen volgt van mensen die niet met God leven

-        staan: niet stilstaan op de weg van de zondaren; dan blijven je voeten daaraan vastkleven, je neemt hun gewoonten over.

-        zitten in de kring van de spotters: je moet geen onderdeel gaan uitmaken van mensen die spottend, zonder God, hun plannen in het leven maken. Het is dan alsof je een drempel bent overgegaan en er ook geen weg meer terug is.

Het gaat om een kettingreactie, waardoor je in de val komt:

·       beïnvloed worden,

·       nadoen,

·       het zelf actief bedenken van verkeerde dingen.

Een collega van mij die in Rotterdam Spangen werkt vertelde erover hoe het bij hem in de wijk kan gaan. Jonge gasten van een jaar of 14 kunnen hun best doen op school, vervolgens gaan werken en dan van onder af proberen op te klimmen. Ze hebben door hun andere etnische achtergrond een slechtere startpositie en staan daarom ook nog eens op achterstand. Een andere optie is dat ze – misschien eerst naast school – koeriersklusjes gaan doen voor drugsdealers. En dat is best aanlokkelijk, want gasten die maar een paar jaar ouder zijn dat zij en die dat doen hebben echt veel mooie spullen, en vaak ook een prachtige auto. En als je een keer een stapje in die richting zet, sta je zomaar vast, en zit je erin.

Waarschijnlijk staat dit voorbeeld in zijn concreetheid ver van ons af. Maar ik denk dat het als spiegel best wel verhelderend werkt. Er is een tamelijk massieve invloed vanuit de omgeving die maakt dat je in een bepaalde richting gaat, uiteindelijk bij God vandaan.  ‘Iedereen doet het toch?’

En wat we allemaal wel ervaren is dat dit mechanisme ook werkt bij reclame: je wordt nieuwsgierig gemaakt, je ziet anderen het doen en je gaat het zelf ook zo doen en daarmee ook weer voordoen. Marketingmensen spreken niet voor niets van een funnel, een fuik: je zwemt erin en je raakt vast en gaat kopen.

Deze Psalm die de opmaat is naar het geheel van de Psalmen en het de grote thema’s van het leven met God inleidt, legt een oermechanisme in mensen bloot. Namelijk dat wij kwetsbaar zijn voor het kwade en bevattelijk voor kwade voorbeelden. We zijn nieuwsgierig en er vlamt zomaar een begeerte in ons op die maakt dat we een verkeerde stap zetten en vervolgens een verkeerde gewoonte ontwikkelen die maakt dat we er ook weer anderen in meenemen. De eerste keer is gebeurd doordat satan de eerste mens in zijn raad meenam, liet stilstaan en er een verkeerde keuze werd gemaakt die tot op de dag van vandaag door woedt. Het gaat door en gebeurt steeds weer opnieuw.

Psalm 1 trekt dit mechanisme aan het licht om onze ogen daarvoor open te maken. Laat je niet op een dwaalspoor brengen! Laat je niet meenemen.

Misschien geldt het vanavond wel heel concreet voor jou, dat je ergens over aan het nadenken bent, ergens zin in hebt, je zinnen op gezet, omdat je ervan gehoord hebt, omdat je het langs zag komen in een of ander filmpje.

Of als je al een stukje ben meegegaan. Laat je niet verder brengen.

En als je al bent gaan zitten: sta op!

Het goede spoor wordt anders geschetst: namelijk met iemand die de wet van de HEER overdenkt. Met de wet van de HEER worden alle woorden van God bedoeld. Het gaat om richtlijnen ten leven, maar ook om profetie en wijsheid. Het is voedsel voor je geestelijk leven, voor je ziel. Het meest innerlijke van je bestaan wordt daardoor gevoed.

Omdat er veel andere stemmen en verhalen zijn die ons misleiden, wordt het erg sterk uitgedrukt wat er nodig is: dag en nacht bezig zijn met het Woord van God. ‘Overdenken’ is het murmelend uitspreken, woorden steeds weer herhalen om ze in te slijpen.

Om te voorkomen dat je afhaakt omdat je niet van lezen houdt: helemaal zonder lezen gaat het niet, maar dat steeds opnieuw kan ook door goede muziek te luisteren, door goede podcasts op te zetten. Waar het om gaat, is dat je de wijsheid van God in je opneemt zoals een boom water opzuigt uit de grond.

Ik begrijp dat dit niet zomaar aantrekkelijk is. Daarom hebben we ook elkaar nodig. Zoals ten kwade goede voorbeelden helpen, zo geldt dat ook ten goede. Samenkomen in de kerk helpt je om het spoor te vinden, een kring, catechisatie, gesprekken thuis wanneer je uit de Bijbel leest. Goede gewoonten ontwikkelen, zoals op vaste momenten uit de Bijbel lezen, naar de kerk gaan.

Het is echt belangrijk! Je hebt het nodig om te zien waar je leven vastzit, of vastraakt in de valstrik. Het ontmaskert het in-de-val-lokmechanisme. Het helpt je bij hoe je het doorbreekt. En dan ga je vruchten dragen en wordt je leven echt ‘gezegend’  in de zin van een leven dat er toe doet. Psalm 1 zegt dat immer: gelukkig ben je omdat je bent als een boom die steeds opnieuw vruchten draagt.

De Psalm schetst ook het contrast: degenen die dit niet doen zijn als kaf dat wegwaait wanneer de wind gaat waaien. Dat is een leven dat niet die volheid, die zegen krijgt. Het is een nikserig leven. In hun nikserigheid zullen ze niet kunnen blijven staan in een oordeel, in het oordeel. Hun leegte verdraagt het niet om deel te nemen aan de raad van de rechtvaardigen.

Vers 5 ging in eerste instantie vooral om de vraag of mensen die dit spoor gaan in de rechtbank, en in de kring Gods knechten en de beraadslagingen die daar gehouden worden een plaats kunnen houden. Ze zakken door de mand zoals een leerling op een mondeling dat hij niet heeft voorbereid. De leegte van de antwoorden zegt genoeg.

Omdat deze Psalm de grote thema’s de uiteindelijkheden van het leven aanraakt, gaat het ook over het uiteindelijke oordeel. Het gaat immers om de vraag wat een uiteindelijk gezegend, gelukkig leven is.

Daar zit troost in. Veel mensen die nu succes hebben en eer en aanzien hebben dat op een onterechte manier verworven ten koste van anderen. En dat knarst en wringt. Er zal uiteindelijk recht worden gedaan. Omdat God de weg van de vromen kent en de weg van de onrechtvaardigen zal vergaan.

Het is een vers dat ook veel vragen kan oproepen.

En er hangt een ook dreiging in. Het is serieus.

Misschien denken we wel aan onze vrienden die nergens aan doen, en God niet kennen. Verwaait hun leven, bestaan zij uiteindelijk niet? We raken hier aan een spanningsveld dat we hier op aarde niet kwijtraken. Een paar dingen kunnen daarbij wel de weg wijzen:

-        Het oordeel is aan God en God is barmhartig en rechtvaardig. Als bij Iemand het oordeel veilig is, dan bij Hem. Hij zal nooit onrecht doen. Rom 1 zegt ook dat God rechtvaardig gedrag van mensen die Hem niet kennen zal erkennen.

-        Als het ons aanvliegt en we kunnen hen ook niet echt bereiken: breng hen dan tot God, over wie er staat dat Hij het oordeel uitstelt omdat Hij wil dat allen gered worden. Tot Jezus, aan wie het oordeel uiteindelijk in handen is gegeven, en die zelf de losprijs heeft betaald, die zelf heeft gehuild over Jeruzalem dat niet wilde geloven, die zelf heeft ervaren hoe groot de zuigkracht van het kwade is.

Maar het kan ook zijn dat we over onszelf denken: Hoe staat het er met onszelf voor? Hoe vruchtbaar is ons leven?

Staan we zelf misschien ook niet vaker en meer in de kring van de spotters en zondaren dan we waar willen hebben, en voelen we ook niet de onmacht in onszelf.

We lazen vanavond ook over Jezus uit Lukas. Over Hem staat wat eerder in het evangelie geschreven dat Hij in de dingen van Zijn Vader was, dus ook bezig met het Woord van God. Hij heeft deze Psalm ook voor ons gelezen en gezongen. Wanneer Hij wordt aangevallen op zijn kindzijn van de Vader, zie je hoe Hij het zwaard van het Woord gebruikt, het woord dat Hij heeft overdacht en overpeinsd. Hij weet het op een rake manier te gebruiken. Hij weerstaat de verlokking om in de raad van de Goddeloze te gaan. Hij heeft dat gedaan als de nieuwe Adam. Hij heeft degene die het kwaad zelf is weerstaan, om ons te bevrijden uit de strik van de vijand. Hij heeft voor zijn leerlingen gebeden omdat satan hen had opgeëist om te ziften als de tarwe, om hen op de zeef te gooien.

Hij nodigt ons uit om het samen met Hem te wagen. Hij, die ook het Woord is, zegt tegen ons: blijf in Mij en Ik in u. Dan zult u waarlijk vrucht dragen. Kies dan voor het goede leven, met en in het spoor van Jezus Christus.

Amen

Gebed

Collecte

G 281 (B38)

Zegen